Sanskrit translation of chapter 3 स्वावलम्बबम्‌ in hindi class 7

स्वावलम्बबम्‌


(क) कृष्णमूर्ति: श्रीकण्ठश्च मित्रे आस्ताम्‌। श्रीकण्ठस्य पिता समृद्ध: आसीत। अत: तस्य भवने सर्वविधानि सुख-साधनानि आसन्‌। तस्मिन्‌ विशाले भवने चत्वारिशत्‌ स्तम्भा: आसन्‌। तस्य अष्टादश-प्रकोष्ठेषु पञ्चाशत्‌ गवाक्षा:, चतुश्चत्वारिशत्‌ द्वाराणि, षट्त्रिशत्‌ विद्युत-व्यजनानि च आसन्‌।
सरलार्थ- कृष्णमूर्ति और श्रीकण्ठ दो मित्र थे । श्रीकण्ठ के पिता धनी था । इसलिए उसके घर मे सभी प्रकार के सुख के साधन थे । उसके विशाल घर मे चालीस खंभे थे । उसके अठारह कमरों में पचास खिड़कियां चवालीस (44) दरवाजे और छत्तीस बिजली के पंखे थे ।


(ख) तत्र दश सेवका: निरन्तर कार्य कुर्वन्ति स्म। पर कृष्णमूर्त: माता पिता च निर्धनौ कृषकद॒म्पती। तस्य गृहम्‌ आडबम्बरविहीनं साधारणज्च आसीत्‌। एकदा श्रीकण्ठ: तेन सह प्रातः नववादने तस्य गृहम्‌ अगच्छत्‌। तत्र कृष्णमूर्ति: तस्य माता पिता च स्वशकत्या श्रीकण्ठस्य आतिथ्यम्‌ अकुर्वन। एतत्‌ दृष्ट्वा श्रीकण्ठ: अकथयतू- “मित्र! अहं भवतां सत्कारेण सन्तुष्टोउस्मि। केवलम्‌ इृदमेव मम दुःखं यत्‌ तव गृहे एकोडपि भृत्य: नास्ति। मम सत्काराय भवतां बहु कष्ट जातम्‌। मम गृहे तु बहव: कर्मकरा: सन्ति।”
सरलार्थ- वहां दस सेवक निरंतर कार्य करते थे । परंतु कृष्णमूर्ति के माता-पिता गरीब और कृषक पति-पत्नी थे । उसका घर दिखावे से रहित और साधारण था । एक बार श्रीकण्ठ उसके (कृष्णमूर्ति) साथ सवेरे नौ बजे उसके घर गया । वहां कृष्णमूर्ति ने तथा उसके माता-पिता ने अपनी शक्ति के अनुसार श्रीकण्ठ का अतिथि सत्कार किया । यह देखकर श्रीकण्ठ कहने लगा-"मित्र ! मै आप लोगों के सत्कार से सन्तुष्ट हूँ । केवल यह ही मेरा दुख है कि तुम्हारे घर में एक भी नौकर नहीं है । मेरे सत्कार के लिए आप लोगों को बहुत कष्ट हुआ । मेरे घर में तो अनेक नौकर हैं। "


(ग) तदा कृष्णमूर्ति: अवदत्‌-“मित्र! ममापि अष्टो कर्मकरा: सन्ति। ते च द्वो पादो, द्वञो हस्तो, द्वे नेत्रे, द्वे श्रोत्रे इति। एते प्रतिक्षणं मम सहायका:। किन्तु तव भृत्या: सदैव सर्वत्र च उपस्थिता: भवितुं न शकनुवन्ति। त्वं तु स्वकार्याय भ्रुत्याधीन:। यदा यदा ते अनुपस्थिता:, तदा तदा त्वं कष्टम्‌ अनुभवसि। स्वावलम्बने तु सर्वदा सुखमेव, न कदापि कष्ट भवति।'!
श्रीकण्ठ: अवदत्‌-''मित्र! तब बचनानि श्रुव्वा मम मनसि महती प्रसन्नता जाता। अधुना अहमपि स्वकार्याणि स्वयमेव कर्तुम्‌ इच्छामि।'' भवतु, सार्धद्रादशवादनमिदम्‌। साम्प्रतं गृह चलामि।
सरलार्थ- तब कृष्णमूर्ति बोला-"मित्र ! मेरे भी आठ नौकर हैं । दो पैर ,दो हाथ , दो नेत्र और दो कान । ये हर पल मेरे सहायक हैं । किन्तु तुम्हारे नौकर हमेशा और हर जगह उपस्थित नहीं हो सकते । तुम तो अपने कार्य के लिए भी नौकरों के अधीन हो । जब-जब वे गैर हाजिर होते हैं , तब-तब तुम कष्ट को अनुभव करते हो । स्वावलम्बन में सदा सुख ही है , कभी-भी कष्ट नहीं होता है । "
श्रीकण्ठ बोला-"मित्र ! तम्हारे वचनों को सुनकर मेरे मन में बहुत प्रसन्नता हुई है । अब मैं भी अपने काम स्वंय ही करना चाहता हूँ । अच्छा साढे़ बारह बज गए हैं । अब घर को चलता हूँ ।"

शब्दार्थभावार्थ
समृद्ध:धनी
चअत्वारिंशत्‌चालीस
अष्टादशअठारह
प्रकोष्ठेषुकमरों में
पञज्चाशत्‌पचास
गवाशक्षाःखिड़कियाँ
चअतुश्चत्वारिंशत्‌चवालीस
षट्त्रिशत्‌छ्त्तीस
कृषकद म्पतीकिसान पति-पत्नी
आतिथ्यम्‌अतिथधि-सत्कार
कर्मकर:काम करने वाला
भवताम्‌आपके
भृत्य:नौकर/सेवक
शब्नुवन्तिसकते हैं



17 comments:

  1. I w I want the meaning of दे हास्य

    ReplyDelete
  2. Very Nice 😁
    Superb Initiative 🥰🥰
    Very Easy to Learn 🤩🤩🤩

    ReplyDelete
  3. Lovely . We have a lot of difficulties while studying Sanskrit , but when i stated learning from here than i got 80 out of 80 in my 6th class final exams last year . Thanks a lot .

    ReplyDelete
  4. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  5. Very easy to read the lesson .. helpful

    ReplyDelete
  6. THANKS IT REALLY HELPS !!!!

    ReplyDelete

Contact Form

Name

Email *

Message *